FILM MET DE NIRO DIE IEDERE SCHRIJVER MOET ZIEN

Waarom zou een schrijver een filmepos van bijna vier uur bekijken en verwachten daar wijzer van te worden? Omdat de regie en montage van de film Once upon a time in America (regie: Sergio Leone; hoofdrollen: Robert de Niro en James Woods) erg ingenieus in elkaar zit.

Het verhaal in het kort: genoemde acteurs spelen twee boezemvrienden die samen in de jaren twintig van de vorige eeuw een kapitaal vergaren met de illegale handel in alcohol tijdens de drooglegging in de VS. Als Noodles (De Niro, in misschien wel zijn beste rol) zijn vriend van verder wegzakken in het criminele circuit wil behoeden, geeft hij hem aan bij de politie. Maar het loopt anders dan hij had verwacht.

De kracht van de film zit in de volgorde waarin het verhaal wordt verteld. Sergio Leone heeft het in chronologische volgorde op de snijtafel gelegd en er met veel lef de schaar ingezet. Daarna is hij er heel slim een puzzel van gaan maken. Niet zonder risico overigens. Hij moet de kritieken al voor zich hebben gezien: ‘gangsterepos van Leone één grote episodische troep’. Maar die geluiden bleven achterwege, toen deze inmiddels tot klassieker uitgeroepen film in 1984 verscheen. Leone wandelt door de levensloop van beide mannen, verklaart met jeugdscenes hun loyaliteit naar elkaar en creëert personages die met hun voeten in de criminaliteit staan en toch over een empathisch vermogen beschikken. En Leone is slim, heel slim. Zo snap je de openingsscene pas twee minuten voordat de aftiteling over het scherm rolt.

Iedere schrijver zoekt in de opbouw van zijn nieuwe boek naar originaliteit. Dat is lastig. Wat is vernieuwend? Toen ik afstudeerde voor Journalistiek had ik een werkstuk geschreven over Undercoverjournalistiek. Commentaar: aardig, maar niet vernieuwend. Maar ja, waarom zouden juist mijn hersenspinsels vernieuwend zijn?

Dus waarom zou iedere schrijver deze film moeten zien? Omdat waar het gaat om structuur iedere schrijver wel eens zoekende is. Omdat hij soms vervult is van twijfel. Omdat hij geconfronteerd met een impasse net dat ene zetje nodig heeft. Omdat een wandeling op de heide niet altijd soelaas biedt. Omdat hij het schrijven een beetje als een sprookje moet zien. Once upon a time …