WOORDMOEHEID
Ik app je voordat ik vertrek. Begrijpelijke zin, maar is dat over tien jaar nog wel zo? Iets voor schrijvers om over na te denken. Vul je je boek met een tijdsbeeld en de taal van de dag of omzeil je behoedzaam de eendagsvliegen?
Als in het verleden een romanschrijver in zijn boek geen datum of een verwijzing naar een grote gebeurtenis gebruikte, dan deed hij dat niet toevallig. Hij wilde het verhaal tijdloos neerzetten. Dat is tegenwoordig lastiger. Personages whatsAppen en bellen wat af op hun mobiel. De moderne communicatiemiddelen vormen zelfs onderdeel van de plot: zij ontdekte dat haar man vreemdging toen ze zijn mobieltje onder de loep nam. De politie kwam de ontvoerder op het spoor door zijn telefoon te traceren.
Over de kleinste dingen ga je als schrijver nadenken. Een personage beëindigt een telefoongesprek. Vroeger zei je: hij hing op. Maar nu? Hij beëindigde het gesprek? Hij drukte op de uittoets? Iemand grijpt naar zijn tablet. Bestaat dat ding over een decennium nog wel?
Een soort metaalmoeheid is onze taal ingeslopen. De snelle ontwikkeling zorgt voor nieuwe woorden, maar drukt ook andere de vergetelheid in. Als je een boek leest waarin nog gerept wordt over ‘Hyves’ en ‘msn’, dan vindt de jeugd dat lachwekkend en haast middeleeuws.
Het argument om je over dit soort zaken niet druk te maken is dat je schrijft voor het publiek van nu. De geloofwaardigheid van een personage hangt ook af van de herkenbaarheid voor de lezer van zijn situatie. En wat spreekt dan meer tot de verbeelding dan een prominente rol toebedelen aan de inmiddels absoluut onmisbare mobiele telefoon?
Toch kunnen we niet in de toekomst kijken. Zoals oudere boeken op een bepaald moment niet meer de kast uitkomen vanwege het gedateerde taalgebruik, zo kan een schrijver later – op een literaire avond voorlezend uit eigen werk – zich moeten verontschuldigen voor de overdaad aan geprojecteerd tijdsbeeld. ‘Sorry voor het misverstand. Een tablet was in die dagen een soort computer. En een tweet een berichtje.’
De schrijver zal zich niet op zijn gemak voelen; de ontwikkelingen hebben hem ingehaald en verraden zijn leeftijd.
