ESCHERS LIEFDE VOOR ITALIE

‘Als het geluk van een mens afhangt van de plek waar hij woont, dan zou ik heel m’n leven in Sienna blijven,’ zei graficus Maurits Escher eens. De in Leeuwarden geboren graficus/kunstenaar reisde vanaf zijn twintigste vaak af naar Italië om inspiratie op te doen. We spreken over de jaren twintig van de vorige eeuw. Het paradijs, noemde hij het. Hij was diep onder de indruk van de natuur. Hij ontmoette z’n vrouw in Italië en zou er dertien jaar doorbrengen. De gelukkigste jaren van zijn leven.

Voordat Escher wereldberoemd werd met z’n werk vervaardigd volgens zijn principe van de regelmatige vlakverdeling, maakte hij in Italië al meerdere indrukwekkende werken. Misschien was het mooiste wel Methamorphosis, een litho waarop een reeks kubussen elegant overgaat in een Italiaans havenstadje, waarin de Italië–kenner het stadje Atrani aan de Amalfikust herkent. Dit werk dateert uit 1931.

Waarom die fascinatie voor het Italiaanse platteland, vroeg iemand hem ooit. ‘U vraagt mij waarom, maar er is geen waarom. Ik was geïnteresseerd in de wetmatigheid in de natuur.’ Een typisch Escher-antwoord van de man die voorbestemd was om architect te worden. Net voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog verliet hij met z’n gezin de Italiaanse grond en brak daarna door met z’n omvangrijke productie van prenten waarop een veelvoud van kikkers, salamanders, vogels en andere schepsels een betoverend beeld vormden; je kon de een niet zien zonder de ander op de achtergrond te plaatsen. Escher had als mens een wiskundige inslag; maanden denkwerk gingen soms vooraf aan de vervaardiging van prenten van kubussen en labyrinten.

Escher was afkomstig uit een zeer welvarend gezin. Zijn vader was hoofdingenieur bij Rijkswaterstaat. Ze hadden thuis acht man personeel. Op jonge leeftijd kwam Maurits in contact met de graficus Samuel Jessurun de Mesquita, die wat werk van de jongeling onder ogen kreeg. De Mesquita was onder de indruk en moedigde Maurits aan door te gaan op dit pad. De architectuur, zijn vaders keuze, interesseerde Escher niet. Z’n vader stemde in met het gekozen levenspad van zijn zoon en financierde (wellicht met tegenzin) jarenlang de levensstijl van zijn zoon. Ook na diens huwelijk met de Zwitserse Jetta Umiker, die ook uit een warm nest kwam.

Maurits Escher leefde als een eenling, in z’n werk was hij erg individualistisch bezig. Hij trok er in z’n eentje op uit en doolde in z’n beginjaren door de meest afgelegen streken van Italië. Hij kwam dan thuis met inspiratie voor prenten die hij in de beginjaren maar niet verkocht kreeg. De financiële steun van vader was dus welkom.

Dat tij keerde toen hij met Jetta naar Spanje vertrok. In het Alhambra in Granada maakten de mozaïeken en muurversieringen een dermate grote indruk op Escher dat hij in z’n werk overging naar de eerder genoemde vlakverdelingstheorie. Met dit werk brak hij internationaal door.

Escher woonde op diverse plaatsen in Nederland en in het buitenland. Als oude man had hij in z’n atelier een foto van een Italiaans landschap hangen als aandenken aan de mooiste tijd in z’n leven, de jaren in Italië. En een portret van zijn leermeester Jessurun de Mesquita. Z’n huwelijk met Jetta was inmiddels stukgelopen. Maurits Escher stierf in 1972 op 73-jarige leeftijd.