STERRENGALA IN BOEKENLAND

Er is een verschuiving opgetreden in de wereld van de boekrecensie. Het zijn niet langer uitsluitend journalisten van de kunstredactie die een boek onder de loep nemen. Het zijn overwegend lezers. Kranten en tijdschriften bereiken de lezers nog wel enigszins, maar amateurrecensenten voeren de boventoon.

Wat is er aan de hand? Recensies in kranten en tijdschriften waren decennia-lang de graadmeter van alles wat er op cultureel gebied verscheen. Daar kwam verandering in door het internet. Kon een uitgever eerst nog recensie-exemplaren sturen naar allerlei kranten, na het samengaan van veel dagbladen onder één overkoepelend orgaan is er voor uitgevers nog maar één adres waar ze een boek naartoe kunnen sturen. Die ene recensie – als zij al geschreven wordt – verschijnt in verschillende van de aangesloten kranten. Dit beperkt de visie op een boek aanzienlijk. Nog maar één criticus die er zich over uitlaat.

In hun wanhoop hebben uitgevers andere kanalen gezocht en gevonden. De amateurrecensent. Stel: je leest veel en start een webpagina over boeken, een boekenblog. Daarop plaats je recensies van door uitgevers gratis aangeleverde boeken en die boekbesprekingen verspreid je via Facebook en Twitter. Lezers gaan je pagina volgen. Een voordeel voor de uitgever is dat deze promotie-berichten rechtstreeks binnenvallen bij de doelgroep: de lezers.

Er kleven echter bedenkingen aan deze gang van zaken. Ik mis onpartijdig-heid. De boekenbloggers krijgen de exemplaren gratis. Dus vallen veel (zo niet alle) besprekingen gunstig uit. De bloggers willen immers de gunst van de uitgever behouden. Daar komt nog bij dat het schrijven van een recensie een vak is. Dat gaat verder dan: ‘Het boek leest als een trein, in één ruk uitgelezen’. Een goede recensie belicht onder andere personages, de plot, de geloofwaardigheid, de plaats van het boek in het genre.

Dan is er in de wereld van de amateurrecensent ook nog eens gekozen voor een beoordeling met sterren. Drie sterren is goed, vier is zeer goed en vijf sterren markeren een absolute aanrader. De toekenningen van vier en vijf sterren vliegen je om de oren op de boekensites. Zozeer zelfs, dat voor de frequente lezer drie sterren gevoelsmatig gelijk staat aan ‘slecht’. Het boek krijgt immers geen vier of vijf sterren. Er is dus geen onderscheid meer. Het wordt een brij van ‘aanraders’ en het echte doel – de lezer op weg helpen bij zijn of haar boekenkeuze – wordt niet gehaald.

Paradoxaal genoeg is helaas nooit aangetoond dat de verkoopcijfers van een boek op basis van een goede recensie in een stroomversnelling komen. Dit is een van de mysteries van het boekenvak. Waarom loopt één titel wel en een andere – van een kwalitatief vergelijkbaar boek – niet? Is deze vorm van promotie een tijdelijke oplossing? We zullen het zien. Het boekenvak sluit aan bij de kernspreuk van een lange reeks hedendaagse deelnemers aan onze samenleving: afwachten wat de toekomst brengt.