GESCHIEDENIS STERKER DAN MEDEMENSELIJKHEID
The sky plane caught fire over Los Gatos Canyon,
Like a fireball of lightning it shook all our hills,
And who are all these friends, all scattered like dry leaves?
The radio says, ‘They are just deportees’.
De Amerikaanse legendarische songwriter Woody Guthrie schreef het lied Deportees (Gedeporteerden) naar aanleiding van een vliegtuigcrash in 1948, waarbij tweeëndertig Mexicaanse seizoenarbeiders het leven lieten. Een protestlied tegen uitbuiting van arme mensen. Meer dan zeventig jaar later is het lied helaas nog steeds actueel. De klaagzang handelt nu ook over mensen en streken dichter bij huis. In ons geliefde Italië, bijvoorbeeld.
Op 6 augustus 2018 keerden veertien buitenlandse landarbeiders in Foggia (Zuid-Italië) na een dienst van twaalf uur 'huiswaarts' in een minibus. De bus had een Bulgaars kenteken; de chauffeur had geen rijbewijs. Samengeperst in het hete busje hadden de mannen geen schijn van kans toen de bus frontaal tegen een vrachtwagen knalde. Twaalf van hen waren op slag dood. Net twee dagen eerder waren nabij dezelfde stad vier anderen onder soortgelijke omstandigheden om het leven gekomen; zestien doden in achtenveertig uur.
Het zijn voor een groot deel Afrikanen. Mensen die na een helse tocht over land en zee in het veelbelovende Europa terechtkomen. In 2016 landden de meeste bootvluchtelingen in Italië: 181.436. In het arme zuiden van het land plukken hun handen de tuinbouwproducten die niets vermoedende burgers in de supermarkt bij de kassa op de band leggen. Deze migranten worden uitgebuit. Ze wonen in geïsoleerde krotten, sommigen hebben een contract, vaak nep. Allen leven in schandalige armoede, zonder mogelijkheid te ontsnappen. De Italiaanse wetgeving beschermt hen niet. Ze zijn immers illegaal. Klagen over het geweld dat hen wordt aangedaan, vindt geen luisterend oor. Ze worden opgepikt bij de immigrantencentra op Sicilië en Calabrië en aan het werk gezet in de landbouw. Georganiseerde Maffiapraktijken. De arbeiders gaan niet geboeid zoals de slaven van weleer, ze worden onder de knoet gehouden door een constante golf van intimidatie en geweld. Er vallen doden en gewonden. Ondertussen exporteert het land producten waarvan de consumenten in andere EU-landen niet kunnen vermoeden dat ze regelrecht gelinkt zijn aan slavernij en onderdrukking van Afrikaanse migranten. Er zijn in het zuiden van Italië tientallen armoedige kampen waar de migranten onderdak hebben. Het zijn onvrijwillige seizoenarbeiders die van de ene streek naar de andere verplaatst worden, aardbeien en meloenen oogsten in Campania en sinaasappelen en kiwi’s plukken in Calabrië. Enzovoorts.
De organisatie Global Slavery Index, die per land het aantal als slaven tewerkgestelden in beeld probeert te brengen, komt voor Italië uit op 50.000 uitgebuite migranten, werkzaam in de landbouw. Telt men daarbij op zij die gevangen zitten in de prostitutie of als huisknecht geen kant op kunnen, dan denkt men aan 145.000 mensen. Alleen in Italië dus. Schokkende feiten die niet te rijmen zijn met het vakantiegevoel dat dit prachtige land bij veel Europeanen oproept. Zo schokkend zelfs dat de kans bestaat dat ons brein deze twee contrasterende werelden binnen de landsgrenzen van één natie niet kan samenvoegen tot één geheel. Het beklijft niet. We gooien liever een munt in de Trevifontein in Rome dan dat we denken dat de verontrustende beelden uit de filmklassieker Novecento van Bernardo Bertolucci zich zouden kunnen herhalen in onze eeuw.
Woody Guthrie’s zoon Arlo – die in de voetsporen van zijn vader trad en nu in de zeventig is – kan het lied van zijn vader nog steeds met veel gevoel vertolken. Twee generaties Guthrie, beiden voorvechters voor een betere wereld, zien in hun leven dat de boodschap geen gehoor heeft mogen krijgen in de wereld zoals wij die kennen. Het is een mooi en gevoelig lied, niet meer dan dat helaas.
Is this the best way we can grow our big orchards?
Is this the best way we can grow our good fruit?
To fall like dry leaves and rot on our topsoil
And be known by no name except "deportees"?
