ZWETEN BOVEN DE FRITUUROVEN
Vier op de tien cafetaria’s in ons land worden tegenwoordig beheerd door Chinezen. Het zijn vaak mensen van de tweede of derde generatie, die geen belangstelling hebben in het voortzetten van het restaurant van hun ouders. Dit is een schets van hun leven, zoals ik het waarneem.
Onverstoorbaar werkt de man aan de frituuroven de lijstjes met bestellingen af. Wen werkt zoals iemand anders een marathon loopt: vol overgave, zonder op te geven. Hij is de kalme motor van het familiebedrijf. Naast hem functioneert zijn vrouw Huang, een tengere vrouw met in haar gelaat een gastvrije vriendelijkheid als uithangbord van de snackbar. Zij is de bindende factor naar klanten toe. Aardig, goed oogcontact en een nauwlettend overzicht, ook als het druk wordt. En het wordt druk, elke dag. Het cafetaria is namelijk gunstig gelegen aan een plein in een fraai Brabants dorp. Er is een populaire familiecamping om de hoek, goed voor volop klandizie. Wen is een veertiger, ofschoon de leeftijd van mensen uit andere culturen soms moeilijk te schatten is. Dochter Lan serveert de borden. Ze onderhoudt duidelijk oogcontact met haar moeder om vergissingen te voorkomen. Het meisje is amper zeventien, vermoed ik. Chang, onmiskenbaar de oudste zoon, komt binnenstappen met een warmhoudbox in de hand. Hij bezorgt bestellingen aan huis. Hij gaat qua volwassenheid zijn vader achterna.
In het cafetaria zijn 48 zitplaatsen en op het terras nog eens een slordige dertig. Huang loopt de benen onder zich vandaan. Er valt een patroon te bespeuren in haar gelaatsuitdrukkingen. Vriendelijk en geïnteresseerd luisterend als ze een bestelling opneemt en op andere momenten met de reikwijdte van een breedhoeklens de volledige zaak in ogenschouw nemend, terwijl ze voortdurend de trouwe cadans van haar hard werkende gezinsgenoten aanvoelt. De kinderen aan de tafel bij het raam mogen iets uitzoeken uit een grote toverdoos. Huang is er een paar tellen bij, voldoende om er voor de kleuters een ‘momentje‘ van te maken. Snel weer verder. Aan een andere tafel moet de satéschotel nog geserveerd worden. Eén bestekset extra voor tafel 12. In een hoek zijn twee hoge tafels met krukken. Hier zit een Chinese jongen op een iPad te gamen. Het is Zhong, het negenjarig zoontje, die bij gebrek aan aansluiting bij leeftijdsgenoten hier veel tijd doorbrengt.
De Chinezen nemen een branche over waar eerder Nederlanders hard gewerkt hebben. Nederlanders willen oh zo graag dat hun kinderen het beter hebben dan zijzelf. Dat is een vaak terugkerende krantenkop, zeker als de conclusie is dat kinderen het niet beter krijgen. Daar zijn wij echter heel dubbel in. Menige ondernemer geeft slechts met pijn in het hart zijn verworven bedrijf over aan een ander, als zijn eigen kinderen resoluut ‘nee’ zeggen. De hogere werkethiek onder de Chinezen maakt van hen eersteklas opvolgers. Ook zij maken keuzes. Ver weg van hun heimat laten ze zich het zweet over de rug lopen, zoals hun grootouders dat deden. Wees welkom op de Nederlandse arbeidsmarkt!
Het is 18.15 uur. Spitsuur in Cafetaria Het Dorpsplein. Huang staat met de mobiele pinautomaat af te rekenen aan tafel 18 en knikt tegelijkertijd naar een klant aan een aangrenzend tafeltje dat de bestelling van extra frisdrank begrepen is. De stoom slaat uit de bedrijfsvaatwasser. Huang ziet haar dochter pezen. Behendig serveert de moeder van drie enkele borden en schuift terloops bij haar jongste zoon een frikandel speciaal onder de neus. Sluitingstijd: 22.00 uur. Daarna de keuken schoonmaken, inclusief de toiletten, die zich in de kelder bevinden. Wen moet op de computer achter de voorraad aan. De zaak moet gepoetst worden, het terras geveegd, stoelen en tafels aan de ketting. Na middernacht tippelt Huang, naar ik vermoed, vanuit de kelder voor het laatst de trap op. De tekst die op de voorzijde van vier treden de klant na toiletbezoek moet afleiden, ziet ze niet meer. Geniet van elke stap die je neemt.
Eén maand per jaar gaan ze naar China, voor familiebezoek. Met weemoed denkt Huang terug aan de tijd dat de kinderen nog niet leerplichtig waren; toen gingen ze nog als een gezin op reis.
